W styczniu 1945 roku (według różnych źródeł było to 20 lub 21 stycznia) ostatni żołnierze wojsk niemieckich opuścili Krynicę. Zakończył się ponad pięcioletni okres okupacji hitlerowskiej. Aby upamiętnić te wydarzenia i oddać hołd walczącym i poległym kryniczanom, co roku odbywa się uroczyste złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową przy budynku „Bajka” na ul. Pięknej. Tutaj mieściła się siedziba i więzienie gestapo. W tym roku uroczystość  będzie miała miejsce w poniedziałek , 21 stycznia, o godz. 10.00. Nasze miasto nie zostało tak tragicznie doświadczone podczas II wojny światowej jak Warszawa, pobliskie Jasło czy inne miasta i miejscowości, które znalazły się na linii frontu. Ale czas wojny i okupacji był dla mieszkańców Krynicy, tak jak dla ludności całej Polski, okresem terroru, strachu i głodu. Po wkroczeniu wojsk niemieckich, krynicki kurort przejęły we władanie władze okupacyjne. Uzdrowisko stało miejscem rekonwalescencji i odpoczynku niemieckich żołnierzy. Tutaj przywożono także na pobyt dzieci, ewakuowane z bombardowanych, niemieckich  miast. Ale wielu mieszkańców Krynicy walczyło na frontach II wojny światowej i w ruchu oporu. Krynica i jej okolice były miejscem działalności kurierów, którzy przerzucali uchodźców na Słowację i Węgry. Kryniczan dotknęły także wywózki do obozów koncentracyjnych, aresztowania i prześladowania. Wiele rodzin utraciło swoich bliskich.

W 1939 r. Niemcy zajęli pensjonaty i domy lecznicze, skonfiskowano mienie wrogów „Rzeszy”. W 1940 r. aresztowano w Krynicy grupę młodych ludzi (w tym syna inż. Nowotarskiego – Zbigniewa), którzy znaleźli się w pierwszym transporcie do Oświęcimia, transporcie z Tarnowa w czerwcu 1940 r. Na roboty przymusowe wywieziono 550 osób. W latach 1941-1943 rozstrzelano około 170 osób narodowości  polskiej i żydowskiej, wiele osób wywieziono do obozów zagłady. W budynku „Bajka” przy ul. Pięknej mieściła się siedziba i więzienie gestapo. Dzisiaj w tym miejscu jest tablica pamiątkowa, przy której co roku są składane wiązanki kwiatów w hołdzie poległym i zamęczonym.

Podczas ostatniego spotkania SMK jeden z uczestników podzielił się informacją, że spośród ok. 1200 żydów krynickich ocalało niewiele ponad 100 osób, największa grupa zginęła w obozie zagłady w Bełżcu.

Roman Nitribitt w swojej kronice tak opisuje tych  kilka ważnych dla naszego miasta dni: „Dnia 17 stycznia 1945 roku o godz. 7 rano odjechał z Krynicy ostatni pociąg. Na stacji nie pozostał ani jeden wagon, ani jeden parowóz. Przybyła natomiast kolumna Wehrmachtu i zakwaterowała się w budynku Komunalnej Kasy Oszczędności. Następnego dnia, 18 stycznia o godz. 4 rano wyjechali samochodami i furmankami ostatni Niemcy, wraz z wicekomisarzem miasta. Główny komisarz i dyrektor Zakładu Zdrojowego Georg Nave, leżał ranny w szpitalu w Nowym Sączu, później został stamtąd ewakuowany. Krynica pozostała bez władz, biura Zarządu Miejskiego zamknięto. Zaczęły się powtarzać przypadki plądrowania i rabunków. W tej sytuacji dr Mieczysław Dukiet i sekretarz Jacek Witek utworzyli prowizoryczny zarząd. Straż Bezpieczeństwa podlegała  Janowi Kijakowi. W ciągu dnia wycofały się drobne grupy i tylne straże Wehrmachtu w kierunku Muszyny. Wieczorem ustępujących Niemców zaatakowali partyzanci. Na ul. Piłsudskiego unieszkodliwiono czołg niemiecki i zabito jednego żołnierza.  Inna grupa Wehrmachtu, czterech jeźdźców nie chciała się poddać. Wywiązała się strzelanina między nimi a partyzantami, jeden żołnierz niemiecki poległ, a trzech zbiegło do Muszyny. Nazajutrz, 19 stycznia na alarm zbiegłych, z Muszyny, gdzie były jeszcze poważne siły niemieckie, przybył silniejszy oddział. W magistracie znajdował się dr Mieczysław Dukiet i Jan Kijak. Wszyscy oni, oraz 14 innych osób  zostali przez Niemców aresztowani i ustawieni na placu przed szkołą, w pobliżu poczty, na rozstrzelanie. Nie pomagały tłumaczenia, że żołnierze niemieccy zginęli w walce z partyzantami. Dopiero zjawienie się niemieckiego oficera-lekarza, który przypadkowo znał dr Dukieta, uratowały grupę od pewnej śmierci. W tym dniu znajdowały się już duże siły wojsk sowieckich w Mochnaczce. Działa niemieckie ostrzeliwały je ze stanowisk na ul. Piłsudskiego i naprzeciw domów „Berła” i „Korony”. Dnia 20 stycznia 1945 roku o godz. 14 ostatni żołnierze niemieccy opuścili Krynicę – w pół godziny później zjawiły się pierwsze patrole radzieckie, w przemarszu na Słowację. Wieczorem i w nocy, w mieście biwakowali nadciągający żołnierze sowieccy. Nazajutrz, w niedzielę 21 stycznia 1945 r. Krynica gościła już nowych oswobodzicieli, miasto zaludniło się oddziałami Armii Radzieckiej. W domu „Pod zieloną górką” zatrzymał się dowódca płk. Lubotin ze swoimi oficerami. Miasto odetchnęło, wydostając się na światło dnia wolności z koszmarnej okupacji”

Wielu kryniczan poniosło śmierć podczas działań wojennych lub zginęło w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady. Ci, którzy ocaleli, starali się, aby te historyczne wydarzenia nie odeszły w zapomnienie, byli to m. in. : pan Stefan Półchłopek, dr Mieczysław Dukiet, pan Henryk Kiełbicki, pani Krystyna Faust, pan Tadeusz Cichy, pani Julia Kwiatkowska, pan Józef Pietrończyk, pan Stefan Tekiela, pan Adam Pawlikowski, pani Jadwiga Mróz, pan Ryszard Zwoliński, pan Jerzy Gołdyn, pan Stefan Csorich, Jan Tryszczyła.

Fot. Biblioteka, Władysław Sady

Array